Stress: Wat zijn de Oorzaken en Symptomen?

Veel van de controlemechanismen van het lichaam werken zonder dat je erover hoeft na te denken. Je onwillekeurige stressreactie op onverwachte gebeurtenissen staat bekend als de “vecht of vlucht” reactie.

Wanneer je in shock bent of iets als een bedreiging ervaart, geeft het lichaam hormonen af (chemische stoffen die door het lichaam worden geproduceerd), zoals adrenaline, die bijdragen aan die “vecht-of-vlucht”reactie. Deze hormonen verhogen je hartslag en bloeddruk, zodat er meer zuurstof en glucose naar je spieren kan gaan. Je gaat ook sneller ademen en zweten om je spieren af te koelen. Al deze reacties bereiden je voor om actie te ondernemen om een potentiële bedreiging het hoofd te bieden.

Wat is stress?

Stress kan worden gedefinieerd als wat iemand voelt als de druk groter is dan het vermogen om ermee om te gaan. Elke persoon reageert anders op stress, afhankelijk van zijn persoonlijkheid en reactie op druk. Stress kan door vele factoren worden veroorzaakt, zoals geld, werkproblemen of persoonlijke relaties. Het kan psychologische symptomen veroorzaken, zoals prikkelbaarheid en angst, maar ook lichamelijke symptomen, zoals slaapproblemen.

De stress van vandaag, zoals geldproblemen of deadlines op het werk, veroorzaakt geen “vecht of vlucht” reactie, zoals die we vroeger nodig hadden om in het wild te overleven, maar ze veroorzaken wel dat het lichaam stresshormonen vrijgeeft. Op korte termijn wordt het lichaam hierdoor “opgepept” en wordt het vermogen om taken uit te voeren en deadlines op het werk te halen vergroot. Maar op de lange termijn kan stress je zelfbeheersing schaden en zelfs schadelijk zijn voor je gezondheid.

Wat zijn de symptomen van stress?

Elke persoon reageert anders op stress. Er zijn echter bepaalde veel voorkomende symptomen bij stress om rekening mee te houden en die zijn onderverdeeld in:

• Psychologische symptomen
• Emotionele symptomen
• Lichamelijke symptomen
• Gedragsveranderingen

Psychologische symptomen van stress zijn bijvoorbeeld:

• Constante zorgen
• Onvermogen om zich te concentreren
• Geestelijke verwarring
• Alleen het negatieve zien
• Angstige gedachten
• Geheugenproblemen

Bij stress verschijnen ook emotionele symptomen, zoals:

• Stemming of stemmingswisselingen
• Snel geïrriteerd zijn of een kort lontje
• Onvermogen om te ontspannen
• Zich overweldigd voelen
• Zich alleen voelen
• Depressie

Je kunt ook lichamelijke symptomen van stress hebben. Deze kunnen zijn:

• Pijn en ongemak
• Diarree of constipatie
• Duizeligheid en misselijkheid
• Pijn op de borst
• Verlies van libido
• Frequente verkoudheid
• Moeite met ademhalen
• Wazig zicht of pijnlijke ogen.

Deze symptomen kunnen worden veroorzaakt door andere problemen dan stress. Als je één van deze symptomen hebt, ga dan naar een dokter.

Je zou ook uw gedrag kunnen veranderen, zoals:

• Meer of minder eten
• Te veel of te weinig slapen
• Je afzonderen van anderen
• Verwaarlozen of uitstellen van verantwoordelijkheden
• Alcohol drinken, roken of illegale drugs gebruiken om te ontspannen
• Nerveuze gewoonten, bijvoorbeeld nagelbijten of niet stil kunnen zitten 

Wat zijn de Oorzaken van Stress?

Wat de oorzaken van stress zijn, is een veelgestelde vraag. Allerlei situaties kunnen stress veroorzaken. Deze kunnen omvatten:

• Functie-eisen, veranderingen in werkpatronen, of baanonzekerheid
• Examens
• Economische zorgen
• Relaties met partners, kinderen of andere familieleden
• Echtscheiding
• Werkloosheid
• Verhuizing
• Verlies van een dierbare

Stress kan ook worden veroorzaakt door een opeenstapeling van kleine dingen in de loop van de tijd, bijvoorbeeld zich niet gewaardeerd voelen op het werk of een kind hebben dat zich moeilijk gedraagt. Soms is er geen duidelijke oorzaak voor stress.

Probeer het verschil te zien tussen tijdelijke stress, die meestal weggaat zodra het probleem is opgelost, en langdurige stress, die schadelijk kan zijn voor jou, je gezondheid en de mensen om je heen.

Posttraumatische stress:

Posttraumatische stressstoornis kan optreden bij iedereen die een stressvolle of gewelddadige ervaring heeft meegemaakt, zoals het zien van een tragedie of een sterfgeval, betrokken zijn geweest bij een catastrofaal auto-ongeluk, of ontsnapt zijn aan een brand.

Mensen met een posttraumatische stressstoornis kunnen elk van de genoemde symptomen ervaren. Ze kunnen ook een mengeling voelen van angst, schaamte, depressie, schuldgevoel of woede, en terugkerende herinneringen of beelden die hen kunnen achtervolgen of tot nachtmerries kunnen leiden. 

Deze gevoelens kunnen nog weken, maanden of zelfs jaren na de traumatische gebeurtenis die ze heeft veroorzaakt, aanhouden. Er is gespecialiseerde behandeling beschikbaar, eventueel met medicijnen en psychologische therapieën.

Lichamelijke stress:

Door veranderingen in de omgeving of de dagelijkse routine kan je niet goed functioneren. Dit kan de werking van de zintuigen, de bloedsomloop en de ademhaling belemmeren. Als fysieke stress lang aanhoudt, kan het de gezondheid ernstig schaden of een al bestaande delicate situatie verergeren.

Psychologische stress:

Psychologische stress heeft meer te maken met het uitschakelen van de stressreacties van het lichaam op een situatie. De reactie van het lichaam op stress is het verhogen van de stroom van de hormonen adrenaline en cortisol in de bloedbaan. Dit heeft tot gevolg dat de hartslag wordt verhoogd, het bloed van de ledematen en de maag wordt omgeleid naar vitale organen, de consistentie van het bloed wordt veranderd met het oog op mogelijke verwondingen, en onze zintuigen bewuster worden gemaakt.

Hoe ervaren mensen stress?

Niet iedereen heeft op dezelfde manier last van stress, omdat het voor iedereen anders kan zijn. De meest algemene en veel voorkomende stressreacties komen echter in het volgende aan de orde:

Op het gebied van emoties

• Angst
• Snel geïrriteerd zijn
• Frustratie
• Verwijtbaarheid
• Schaamte
• Spanning

In de gedachten

• Negativiteit
• Mentale blokkades
• Vergeetachtigheid
• Onvermogen om zich te concentreren
• Moeite met plannen, abstraheren en ideeën genereren

In de handelingen

• Onhandigheid
• Hyperactiviteit
• Stoornissen in de spraak

De stressrespons begint schadelijk te worden wanneer deze zich met overmatige duur, frequentie en intensiteit vertoont.

Wat zijn de Gevolgen van Stress?

Wanneer we een bedreiging of gevaar waarnemen, of dat nu echt is of niet, bereidt ons lichaam zich voor op twee snelle en doeltreffende oplossingen: vechten of vluchten. Hierbij is het autonome zenuwstelsel betrokken, dat verantwoordelijk is voor de organische functies van ons lichaam die onwillekeurig plaatsvinden, zoals het kloppen van het hart of de ademhaling. Dit wordt in twee delen opgesplitst: het sympathische zenuwstelsel, dat ons voorbereidt op actie, en het parasympathische zenuwstelsel, dat de rustfuncties van ons lichaam regelt.

Wanneer we geconfronteerd worden met potentieel gevaar, zet het sympathische systeem een hormonale reactie in gang, waarbij de productie van adrenaline en cortisol wordt verhoogd. Het eerste versnelt ons hart, verwijdt onze pupillen en luchtwegen en doet ons zweten. Het tweede hormoon verhoogt de bloedsuikerspiegel en vermindert de activiteit van het immuunsysteem.

Dit gebeurt tijdelijk, omdat het parasympatische zenuwstelsel verantwoordelijk is voor het herstellen van de “orde”, maar het is eenvoudig voor te stellen dat als dit proces vaak of voortdurend plaatsvindt, het een nadelig effect op onze gezondheid kan hebben en een extreem gevolg van stress is.

Lichamelijke gevolgen van stress

Het onderscheid maken tussen een aanvaardbare dosis stress en een buitensporige dosis is niet altijd gemakkelijk. We zijn gewend om het druk te hebben, te multitasken en vaak voor uitdagingen te staan, dus is het belangrijk om niet alleen op onze stemmingen te letten, maar ook op sommige lichamelijke symptomen.

• Diarree of constipatie
• Overdreven vermoeidheid
• Stijve kaak, gespannen spieren
• Slapeloosheid of slaperigheid
• afvallen door stress

Bovendien geven onze hersenen ons andere alarmsignalen, zoals demotivatie, een gebrek aan seksueel verlangen, ongeduld, angst, vergeetachtigheid en geheugenverlies.

Gevolgen van chronische stress

Tot de risico’s van chronische stress behoren een verminderde afweer, hoge bloeddruk, diabetes, hartfalen, acne, eczeem, depressie, angst, of problemen die het gevolg zijn van voortdurende spanning, zoals spiercontracturen of bruxisme dat optreedt wanneer we de kaak vaak en onbewust op elkaar klemmen als we slapen.

Langdurige stresseffecten kunnen ook bijdragen tot gewichtstoename, omdat het ons vermogen aantast om onze impulsen en emoties te reguleren, waardoor we kiezen voor zeer aantrekkelijke, maar voedingstekort veroorzakende voedingsmiddelen. Dit gebrek aan controle leidt vaak tot de ontwikkeling van andere ongezonde gewoonten en gedragingen, zoals roken of overmatig alcoholgebruik om te ontspannen, met alle negatieve gevolgen van dien.

Volgens onderzoek verhoogt werkgerelateerde stress, een van de meest voorkomende, de kans op het krijgen van coronaire hartziekten met 68% en op het krijgen van een myocardinfarct met 23%. Op lange termijn kan stress leiden tot zeer ernstige gezondheidsproblemen, wat bijdraagt tot onze stressgevoelens.

Stress tijdens de zwangerschap

Stress komt veel voor tijdens de zwangerschap omdat het lichaam talrijke veranderingen ondergaat. Je gezinsleven, je fysieke verschijning en je emoties veranderen allemaal. Hoewel je deze veranderingen kunt omarmen, kunnen ze ook bijdragen aan je stressniveau.

Hoge stressniveaus die lange tijd aanhouden kunnen leiden tot gezondheidsproblemen, zoals hoge bloeddruk en hartaandoeningen. Tijdens de zwangerschap kan dit soort stress de kans op een te vroeg geboren baby (geboren vóór 37 weken zwangerschap) of een baby met een laag geboortegewicht (weegt minder dan 5½ pond) vergroten. Baby’s die te vroeg of te klein worden geboren, lopen een groter risico op gezondheidsproblemen.

Hoe kun je stress verminderen?

• Je kunt andere acties ondernemen om stress te helpen voorkomen of beter te beheersen.
• Ga efficiënter met je tijd om en geef voorrang aan de belangrijkste taken.
• Neem een gezondere levensstijl aan, eet veel fruit en groenten, en zorg ervoor dat je voldoende slaap krijgt.
• Ken je beperkingen; leg de lat niet te hoog.
• Ga na waardoor je je gestrest voelt en probeer je gedachten en gedrag te veranderen om stress te verminderen; praten met een vriend of familie kan hierbij helpen.
• Probeer situaties te vermijden die je boos of overstuur maken.
• Accepteer dingen die je niet kunt veranderen en concentreer je op wat je wel onder controle hebt.
• Gun jezelf tijd voor de activiteiten die je leuk vindt en de dingen die je helpen ontspannen; je zult dit aspect van je leven eerder verwaarlozen als je gestrest bent.
• Zoek tijd om vrienden te ontmoeten en plezier te maken; plan iets om te doen wat je leuk vindt.
• Ontwikkel een positieve manier van denken; bekijk problemen op een andere manier of bespreek ze met iemand.
• Drink niet te veel alcohol of cafeïne en gebruik geen drugs om met problemen om te gaan; op de lange termijn zullen deze dingen ervoor zorgen dat je je slechter gaat voelen.
• Je kunt ook stressbeheersingstechnieken leren uit zelfhulpboeken en -audio’s

Voor sommige mensen verminderen meditatiemethoden, zoals yoga en tai chi, effectief stress en angstaanval. Yoga kan je helpen je ademhaling onder controle te houden en je mentaal te ontspannen. Daarnaast kun je kijken kiezen voor een cursus geestelijke gezondheidszorg. Mentale krachttraining wordt steeds populairder en blijkt effectief voor mensen in Nederland.

Zoek een oplossing die bij jou, je levensstijl en persoonlijkheid past. Er is geen goede of foute methode voor iedereen, want iedereen reageert anders op stress, dus verschillende methoden zullen voor verschillende mensen werken.

Gezonde en ongezonde stress

Volgens specialisten is ‘slechte’ stress de oorzaak en het gevolg van meerdere gezondheidsproblemen en vertoont het bij elke persoon verschillende symptomen, daarom zijn er zoveel manieren om het op te lossen of ermee “om te gaan”. In stresssituaties is het idee dat men van de problemen heeft belangrijker dan de problemen zelf, wat soms een foutief beeld van de werkelijkheid geeft, waardoor het gevoel van angst en hulpeloosheid toeneemt.

De “goede” stress, die voortkomt uit kleine dagelijkse uitdagingen en die ons helpt om op de een of andere manier beter te worden, moet ook gedoseerd worden. Immers, door voortdurend uitdagingen te zoeken kunnen we in overdaad vervallen, wat leidt tot het andere type stress.

• Acute Stress: Het is kortdurende of tijdelijke stress, maar zeer sterk, als een soort emotionele schok
• Chronische Stress: Het is sterke of zwakke stress die te lang aanhoudt of niet meer weggaat.